Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocuk ve ergenlerin % 3-12’sini etkileyen; dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtileriyle seyreden bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB, beynin ön lobundaki bazı bölgelerin gelişiminde ve işleyişinde görülen anormalliklere bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Dikkat eksikliği belirtileri
Dikkat eksikliği belirtileri şunlardır:
- Dikkatini sürdürmekte güçlük çekme
- Görevleri tamamlamakta zorlanma
- Talimatlara uymakta güçlük çekme
- Kolayca dikkati dağılma
- Unutkanlık
Hiperaktivite belirtileri şunlardır:
- Sakin duramama
- Yerinde duramama
- Sürekli hareket halinde olma
- Konuşma ve hareketlerde aşırılık
Dürtüsellik belirtileri
Dürtüsellik belirtileri şunlardır:
- Düşünmeden harekete geçme
- Sonuçlarını düşünmeden konuşma
- Başkalarının sözünü kesme
- İşleri planlayamama
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir. Genetik faktörler, DEHB’nin riskini % 70-80 oranında artırmaktadır. Çevresel faktörler arasında gebelik sırasında maruz kalınan toksinler, doğum sırasında yaşanan travmalar ve ebeveynlerin tutumları yer almaktadır.
DEHB’nin tanısı
DEHB tanısı koymak için, çocuğun dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini gösteren bir davranış profili sergilemesi gerekir. Tanıyı koymak için, bir çocuk psikiyatristi veya nöroloğu tarafından yapılan klinik değerlendirme gereklidir.
DEHB’nin tedavisi
DEHB’nin tedavisinde, ilaç tedavisi, davranış tedavisi ve aile eğitimi gibi yöntemler birlikte kullanılmaktadır.
İlaç tedavisi
İlaç tedavisi, DEHB’nin belirtilerini kontrol altına almak için en etkili yöntemlerden biridir. İlaç tedavisinde, uyarıcı ilaçlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Uyarıcılar, beynin dikkat ve konsantrasyonla ilgili bölgelerini uyararak etki gösterirler.
Davranış tedavisi
Davranış tedavisi, çocuğun dikkat eksikliği ve dürtüsellik belirtilerini azaltmaya yardımcı olmak için tasarlanmış bir dizi eğitim ve terapi yöntemidir. Davranış tedavisinde, ebeveynler ve öğretmenler, çocuğun dikkatini sürdürmesini, görevleri tamamlamasını ve davranışlarını kontrol etmesini öğretmek için çeşitli teknikler kullanırlar.
Aile eğitimi
Aile eğitimi, DEHB’li çocuklara ve aile üyelerine destek sağlamak için tasarlanmış bir programdır. Aile eğitimi programlarında, ebeveynler ve öğretmenler, DEHB’nin belirtileri ve tedavisi hakkında bilgi edinirler ve çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak için stratejiler geliştirirler.
DEHB’nin seyri
DEHB’nin seyri, çocuğun bireysel özelliklerine bağlı olarak değişebilir. Bazı çocuklarda, belirtiler yaşla birlikte azalırken, bazı çocuklarda belirtiler devam edebilir. DEHB’li çocukların yaklaşık % 30’unda, yetişkinlik döneminde de belirtiler devam etmektedir.
DEHB’nin yaşam kalitesi üzerindeki etkileri
DEHB, çocuğun akademik başarısı, sosyal ilişkileri ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. DEHB’li çocuklar, okulda dikkatlerini sürdürmekte, görevleri tamamlamakta ve sınavlara hazırlanmakta zorlanabilirler. Ayrıca, arkadaşlarıyla ve aileleriyle ilişkilerinde sorunlar yaşayabilirler. DEHB’li çocuklar, dürtüsel davranışlar nedeniyle kazalara ve yaralanmalara daha yatkındırlar.
DEHB’nin önlenmesi
DEHB’nin önlenmesi için kesin bir yol bulunmamakla birlikte, gebelik sırasında sağlıklı beslenme, sigara ve alkolden uzak durmak, doğum sırasında travmalardan kaçınmak ve ebeveyn tutumlarına dikkat etmek gibi önlemlerin alınması faydalı olabilir.
Sonuç olarak, DEHB, çocukluk çağında sık görülen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB’nin belirtileri ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olmak, çocuğun ihtiyaçlarına uygun bir destek sunmak için önemlidir.